W 1996 ukazał się pierwszy zbiór reportaży Mariusz Szczygła – Niedziela, która zdarzyła się w środę. Jednak popularność przyniósł mu wydany w 2006 roku Gottland. Zbiór ten do dziś uważany jest przez krytykę za najlepszą książkę Szczygła. Autor przedstawił w niej portrety Czechów, zarówno bardziej znanych – takich jak na przykład założyciel obuwniczego imperium, Tomáš Bata czy Lída Baarová, aktorka i kochanka Goebbelsa, ale i mniej pamiętanych, jak Zdeněk Adamec, który powtórzył tragiczny czyn Jana Palacha. Historia dwudziestowiecznych Czech pisana przez pryzmat fragmentów biografii okazała się opowieścią niezwykle interesującą. Szczygieł przyciągnął czytelników nie tylko treścią swych reportaży, choć tematyka ta stała się właśnie po Gottlandzie popularna, ale i sposobem pisania. Charakterystyczna jest dla tej książki koncentracja na indywidualnym losie postaci, na subiektywnych doznaniach i opiniach przy jednoczesnym pokazywaniu bohaterów z kilku stron, odkrywaniu ich motywacji, emocji. Gottland stał się sukcesem wydawniczym – książka została przetłumaczona na czeski, niemiecki, francuski, węgierski, włoski, rosyjski, hiszpański, słoweński i słowacki. Trwa praca nad kolejnymi tłumaczeniami. Kolejna: Zrób sobie raj (2010), zyskała popularność przede wszystkim dzięki sławie poprzedniej pozycji. Pojawiają się na kartach tej książki nazwiska wielkich twórców czeskich XX wieku, pisarzy: Bohumila Hrabala, Egona Bondy’ego, fotografa Jana Jana Saudka. Szczygieł podejmuje atrakcyjne dla Polaków tematy – na przykład Czesi a wiara w Boga czy relacje polsko-czeskie... Autor prezentuje tu subiektywny punkt widzenia i osobisty stosunek do Czechów kładąc nacisk na ich umiejętność zdystansowania się do rzeczywistości poprzez śmiech. Po ukazaniu się książki, karierę zrobiło stwierdzenie, że Czesi są narodem, który stworzył sobie kulturę jako antydepresant. Szczygieł pokazuje obraz Czechów stanowiący pewną przeciwwagę dla utrwalonego w powszechnej świadomości Polaków negatywnego stereotypu oportunisty i konformisty, z którego się śmiejemy, ponieważ jest inny niż my, pozwala nam czuć się lepiej. Czesi w prozie Szczygła pozwalają nam się śmiać nie z nich, ale z nimi.
Ten wątek jest eksponowany zarówno przez autora jak i recenzentów. „Doszedłem do wniosku, że Czechów wymyślono, by poprawiali Polakom nastrój” – powiedział Mariusz Szczygieł. 2012 roku ukazała się kolejna ksiązka: Láska Nebeska. To zbiór felietonów, które ukazywały się wcześniej w „Gazecie Wyborczej”. Sam tytuł nawiązuje do ‘rajskiego’ wątku zaznaczonego w poprzedniej książce, bowiem w tłumaczeniu oznacza ‘miłość niebiańską’ czy ‘miłość nie z tej ziemi’. Część tekstów traktuje o wybitnych przedstawicielach czeskiej literatury, których utwory zostały wydane w serii „Gazety Wyborczej”: „Literatura czeska”. Jak powiedział Mariusz Szczygieł:
„To był eksperyment. Do każdej książki miałem napisać tekst - o autorze, książce, albo o czym tylko zapragnę. Cześć tych książek mi się w ogóle nie podobała. Część uważam za fantastyczne, a jeszcze inne podobały się, ale moim znajomym. Czasami dla mnie inspiracją było tylko jedno zdanie i wcale nie pisałem o książce. Innym razem punktem wyjścia był epizod z życia autora. A czasami film, który był dołączony. Złapałem się na tym, że jakiekolwiek zdanie przeczytam po czesku, to otwiera mi drzwi skojarzeń. Dzięki temu powstała nie tylko opowieść o książkach, ale także o Czechach”
Twórczość Mariusza Szczygła była wielokrotnie nagradzana. Otrzymał między innymi: European Book Prize 2009 za Gottland, Nagroda NIKE Czytelników 2007, Nagroda im. Beaty Pawlak 2007, Książka Roku 2010 – Warszawska Premiera Literacka za Zrób sobie raj i wiele innych;
Z naszym gościem będziemy rozmawiać oczywiście o Czechach, o tym, jak pisanie na ten temat wpływa na jego obraz tego kraju i narodu, o polsko-czeskich relacjach, ale i o literaturze, jej znaczeniu i wpływie na naszą świadomość…
Zapraszamy w najbliższy wtorek, 21 maja, o godz.17.00.
Dorota Siwor
