Czuli barbarzyńcy. O kulturze czeskiej w XX wieku

O Hrabalu z przyjaciółmi Hrabala…

Rozpoczęliśmy zatem kolejną odsłonę naszego cyklu. Uczestnicząc w środowym spotkaniu w „Kubiszówce” można było zobaczyć, posłuchać, a w pewnej mierze – dzięki wyobraźni – nawet posmakować świata, w którym pisarz żył i tworzył. Grono jego przyjaciół, ludzi zafascynowanych zarówno osobowością, jak i prozą Hrabala, w ramach działalności stowarzyszenia SERPENS przygotowało multimedialną prezentację, która w oryginalny, a jednocześnie przystępny i atrakcyjny sposób przybliża biografię pisarza i poetycki wymiar jego dzieła Projekt, przygotowany z okazji setnej rocznicy urodzin twórcy, został już zaprezentowany w kilkunastu europejskich krajach, a ostatnio także w Pekinie.
Tomáš Mazal, który towarzyszył Hrabalowi przez wiele lat, snuł opowieść o życiu pisarza ilustrując ją mapami, zdjęciami i krótkimi filmikami dokumentalnymi. Pokazywał ważne dla autora Zbyt głośnej samotności miejsca oraz przybliżał sylwetki ludzi, którzy na niego wpływali. Mazal stworzył kontekst zarówno dla biograficznych faktów, jak i dla prozy, tak fascynującej czytelników. Jego opowieść to także próba odsłonięcia podszewki magiczno-mitycznej wizji świata stworzonego przez Hrabala w jego utworach. Śledziliśmy drogę od pierwszych literackich prób, przez niełatwe czasy zakazu publikacji, po sławę i uznanie światowe, wcale nie zawsze jednoznaczne z pełną akceptacją we własnym kraju.
Václav Špale zaprezentował stworzony przez siebie film składający się z tekstów, dokumentów, refleksji i artystycznego przetworzenia świata przedstawionego w utworach pisarza. Dominującym elementem była tu zasada kolażu, typowa dla twórczości Hrabala i artystów z jego kręgu.
Niebanalnym zakończeniem tej prezentacji było wystąpienie Jiřego Rejthara, który także należy do kręgu przyjaciół autora Pociągów pod specjalnym nadzorem i gotował dla pisarza jego ulubione potrawy. W „Kubiszówce” zaprezentował przepis na płucka na kwaśno.
Opowieści naszych gości niczym nie przypominały encyklopedycznych notek o wielkich twórcach. Można było zaobserwować, jak bardzo im samym Hrabal jest bliski, jak zależy im, by pokazać nieznającym pisarza czytelnikom jego ludzką, całkowicie niepatetyczną twarz. Zafascynowani osobowością pisarza w różny sposób mówili o swoich własnych doświadczeniach przyjaźni z nim.

Kontynuacją tej opowieści była rozmowa z Tomášem Mazalem dotycząca jego książki Praga z Hrabalem. To nietypowy przewodnik po miejscach związanych z życiem pisarza, ważnych dla niego bądź w jakiś sposób charakterystycznych. Czytelnik znajdzie tu oprócz opisów i zdjęć obszerne fragmenty utworów Hrabala, w których przestrzeń ta odgrywa istotną rolę. Jerzy Marek pytał autora książki o zmityzowany obraz Pragi stworzony w tej prozie. Mazal mówił o tym, że czytelnik zostaje właściwie uwiedziony wizją pisarza, nie podróżuje zatem po mieście szukając konkretnych miejsc dla nich samych – szuka tych miejsc po to, by odnajdywać znaną sobie z literatury magię i urok. Czyni to dzięki sile wyobraźni, ale i dzięki impulsom płynącym bezpośrednio z doświadczania tej realnie istniejącej przestrzeni. Odpowiadając na związane z tym pytanie Doroty Siwor, Mazal stwierdził także, że to właśnie potrzeba bezpośredniego odczuwania klimatu miejsc ważnych dla pisarza, popycha czytelników do podejmowania wędrówki jego śladem. Tę wędrówkę autor Pragi z Hrabalem chciał czytelnikom ułatwić.
Tomáš Mazal towarzysząc przez lata pisarzowi, miał okazję poznać go w wielu życiowych sytuacjach. Chętnie opowiadał o anegdoty o relacjach Hrabala ze światem, miedzy innymi o spotkaniu z burmistrzem Barcelony, pokazując, że pisarz nie był złakniony sławy, że męczyło i deprymowało go zbyt mocne zbliżanie się obcych ludzi do sfery jego prywatności, brutalne ingerowanie w jego wrażliwy wewnętrzny świat.
Rozmowę z przyjaciółmi Hrabala uzupełniała wystawa fotografii. Słowo zyskiwało tym samym swoją wizualną egzemplifikację, obserwujemy bowiem na zdjęciach miejsca, ludzi, sytuacje, o których nasi goście opowiadali. „Bohumil Hrabal: Czarnobiałe i w kolorze” to kilkanaście zdjęć z różnych okresów życia pisarza oraz reprodukcji maszynopisów i rękopisów jego utworów. „Magiczny świat Bohumila Hrabala” Ladislava Michálka prezentowany jest w formie rotacyjnej projekcji fotografii. Oglądać można na nich urokliwe zaułki, małe uliczki, gospody, domy, niejednokrotnie biedne i zniszczone, tu jednak, dzięki sile artystycznej wizji – tak jak w prozie Hrabala – przeistoczone, zaklęte w świat fascynującej pisarza prowincjonalności. Wśród nich są również fotografie ludzi z kręgu Hrabala (między innymi Boudníka i Bondy’ego), czasami też subiektywnym okiem widziane wydarzenia historyczne, rok 1968 i 1969. Oko obiektywu wychwytuje detale, utrwala znikający świat.

Obie wystawy – zarówno tę tradycyjną w formie, jak i projekcję – można oglądać w „Galerii na piętrze” Domu Kultury im. W. Kubisz do 16 października.
Wypowiedzi naszych gości tłumaczył Szymon Brandys, któremu w tym miejscu serdecznie dziękujmy!
Podczas kolejnych naszych spotkań będzie można jeszcze nabyć książkę Tomáša Mazala.

Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć ze spotkania.