Czuli barbarzyńcy. O kulturze czeskiej w XX wieku

„Via HRABAL”

Stowarzyszenie SERPENS we współpracy z siecią Czeskich Centrów oraz innymi instytucjami i podmiotami w kraju i za granicą przygotowało z okazji setnej rocznicy urodzin Bohumila Hrabala cykl artystycznych i edukacyjnych projektów, które w związku z przypadającym jubileuszem przypominają postać i dzieło najwybitniejszego czeskiego pisarza drugiej połowy XX wieku. Stowarzyszenie SERPENS na początku swojej działalności zainicjowało w 1994 roku w praskiej dzielnicy Libeń całodzienne obchody osiemdziesiątych urodzin Bohumila Hrabala z udziałem samego pisarza i grupy znamienitych gości. Następnie stało się jednym z głównych organizatorów programu „Dziewięćdziesiątka Hrabala” – cyklu przedstawień teatralnych, wystaw, spotkań, performance’ów oraz instalacji, które odbyły się w roku 2004 w Pradze i innych miastach. W roku 2013, w którym przypada nietradycyjna 99. rocznica urodzin Bohumila Hrabala, cały projekt rozpoczął się prezentacją w Czeskim Centrum w Paryżu, a następnie zostanie przedstawiony w kolejnych europejskich ośrodkach, w tym w Warszawie. Z ramienia Stowarzyszenia SERPENS projekt przygotowali trzej przyjaciele i współpracownicy Hrabala, trzy wyraziste osobowości świata artystycznego, które poświęciły długie lata na propagowanie twórczości i biografii Bohumila Hrabala: Ivo Krobot, reżyser teatralny i pedagog, autor wielu adaptacji scenicznych utworów Hrabala oraz ich reżyser, zarówno w Czechach, jak za granicą, Tomáš Mazal, publicysta, znawca twórczości Hrabala i autor kilku książek poświęconych pisarzowi, Václav Špale, plastyk, scenograf i autor scenariuszy do inscenizacji dzieł Hrabala oraz ilustracji do jego książek. Ostateczny kształt projektu to nowoczesna multimedialna prezentacja, do której każdy z autorów wnosi element ze swojej dziedziny działalności twórczej. Nietypowa forma w sposób oryginalny, a jednocześnie przystępny i atrakcyjny, przybliża poetycki wymiar dzieła i biografii Hrabala.
W Bielsku zostanie zaprezentowana skrócona wersja projektu.
Tomáš Mazal, który towarzyszył pisarzowi przez wiele lat, w oryginalnej formie pokazuje ważne fakty z życia Hrabala, jego ulubione miejsca i ludzi, z którymi przebywał. Śledzimy długą drogę od szuflady pełnej maszynopisów do pierwszej oficjalnej książki autora, który liczy już sobie wówczas 49 lat. Kolejne etapy to rola pisarza w stanie likwidacji, drugoobiegowe i emigracyjne wydania, powrót do państwowego wydawnictwa i kaleczenie tekstów przez cenzurę, wolność dająca już tylko poczucie osiągnięcia szczytu pustki. Mazal kreśli obraz, który pozwala bliżej poznać autora Zbyt głośnej samotności.
Václav Špale prezentuje tworzony na żywo kolażu tekstów, dokumentów, refleksji i wyjątków z dzieła pisarza domknięty przez powstającą na miejscu autentyczną akcję plastyczną. Tę połączoną kompozycję tworzą składane w czasie rzeczywistym klasyczne fotografie, rysunki, dokumenty, fragmenty filmów, które są nagrywane kamerą i wyświetlane na ekranie projekcyjnym. Za główny element inscenizacyjny przyjęto zasadę kolażu, typową dla twórczości Hrabala i jego satelitów. Tworzona na żywo „prawie” inscenizacja stara się przybliżyć subtelną poetykę dzieł Hrabala.

„Bohumil Hrabal: Czarnobiałe i w kolorze”

Wystawa jest częścią multimedialnego projektu „Via Hrabal”. Zgromadzone tu fotografie przedstawiają pisarza w różnych etapach jego życia: od dzieciństwa, przez czas mieszkania w praskiej dzielnicy Libeň, aż po starość dzieloną między Pragę a Kersko, gdzie jeździł karmić swoje koty. Zobaczymy tak charakterystyczne miejsca jak do przy ulicy Na Grobli, browar w Nymburku czy właśnie Kersko.
Wśród prezentowanych prac są też kolaże Hrabala z wykorzystaniem fotografii V. Boudníka w książce "Kladno" , maszynopisy i rękopisy.

„Magiczny świat Bohumila Hrabala” Ladislava Michálka

Ladislav Michálek (ur. 1937) niezaprzeczalnie należy do grona „czułych barbarzyńców” skupionych wokół pisarza Bohumila Hrabala i jego Grobli Wieczności, jak zwykł Hrabal nazywać tylne skrzydło swojego domu na ulicy Na Hrázi (Na Grobli) w Pradze-Libni.
Michálka z Hrabalem zapoznał jego przyjaciel grafik Vladimír Boudník. W tym czasie Michálek fotografował proces stopniowej przemiany Libni, dzielnicy, której obraz można dziś odnaleźć już tylko w opowiadaniach Hrabala. Zdjęcia Michla ukazują zakątki, małe uliczki, restauracyjki, domy, podwórka, pracownie rzemieślnicze, wyrzucone przez Wełtawę odpady, znikające ze ścian libeńskich domów napisy reklamowe. Pomiędzy nimi są również fotografie ówczesnych osobistości kultury nieoficjalnej, Hrabala, Boudníka, Bondy’ego i innych, czasami też subiektywnym okiem widziane wydarzenia historyczne, rok 1968 i 1969. Oko obiektywu wychwytuje detale, utrwala znikający świat.
Jeśli zdaniem Boudníka najwyższym sposobem manifestacji sztuki absolutnej było powieszenie pustych ram na ścianach niszczejącej fasady domu, dla Ladislava Michálka było nim wycinanie z tych ścian obrazów przy pomocy aparatu fotograficznego. Stworzony przez Boudníka ruch artystyczny eksplozjonizm osiąga swój szczyt w fotografiach Michálka przedstawiających rozbiórki domów w Libni, w tym domu Hrabala. Michálek świetnie rozumie, że podstawowym narzędziem fotografa jest światło a aparat fotograficzny jest dla niego tylko narzędziem. Fotografując na ulicach szuka właściwego światła, w pomieszczeniach wykorzystuje je oszczędnie, co widać szczególnie na fotografiach Boudníka.
Prezentowana wystawa jest projekcją zdjęć.

Praskie ślady Mistrza – rozmowa z Tomašem Mazalem wokół jego książki Praga z Hrabalem

Pragę z Hrabalem trudno byłoby nazwać typowym przewodnikiem. To opowieść o miejscach w Pradze i wokół niej, które były dla pisarze ważne, w których bywał, pracował lub mieszkał. Mazal nie poprzestaje jednak na opisie – włącza krótkie fragmenty utworów pisarza, cytaty, które stają się swoistym współobrazem opisanych miejsc. To zatem przewodnik po mieście, twórczości i życiu jednego z największych twórców czeskich i europejskich. Nie brakuje w niej praktycznych konkretów ułatwiających samodzielne podążanie praskimi śladami Mistrza, ale i zdjęć, które umożliwiają nam uruchomienie wyobraźni i wywołanie obrazu z przeszłości. Tomáš Mazal jako wieloletni przyjaciel, sekretarz i fotograf Bohumila Hrabala, autor m.in. książki Spisovatel Bohumil Hrabal (2004) zaprasza nas do podróży zarówno w przestrzeń tak bliską Hrabalowi, jak i w jego czas, i w świat jego prozy.

W tekście wykorzystano materiały Czeskiego Centrum.